Khủng hoảng tại Gagauzia, một vùng nhỏ của Cộng hòa Moldova ở Đông Âu, đã thu hút sự chú ý đặc biệt từ cộng đồng quốc tế. Từ việc hàng chục triệu đô la xuất hiện trên các chuyến bay từ Nga thông qua Armenia, cho đến những cuộc biểu tình ồn ào trên đường phố có sự tham gia của những người già nghèo khốn được trả công để quyết định loại bỏ chính phủ ủng hộ phía Tây. Tuy nhiên, sự kiện gây sốc nhất xảy ra vào mùa hè vừa qua khi một tội phạm đã bị kết án công khai thông báo thành lập chính phủ mới tại khu vực này.
Tội phạm này không ai khác chính là Ilan Shor, doanh nhân Moldova gốc Israel có liên quan đến vụ trộm gần 1 tỷ USD từ các ngân hàng lớn. Ông Shor đã chiếm đoạt một vùng lãnh thổ hoàn toàn của Moldova, khiến chính phủ trung ương thảm cảnh. Tệ hơn nữa, ông Shor được cho là làm việc vì lợi ích của Nga, điều này ngụ ý rằng Gagauzia đã “rơi vào tay các nhóm tội phạm ủng hộ Nga”.
Tuy nhiên, Gagauzia với khoảng 140.000 người dân và chủ yếu là thành viên của một cộng đồng Turkic Kitô giáo, vẫn không điều chỉnh với phần còn lại của đất nước. Thủ đô Comrat của Gagauzia vẫn giữ các tượng đài cũ của Xô Viết và các tên đường tôn vinh các chính trị gia và quân nhân thời Xô Viết. Hầu hết người dân theo dõi truyền hình nhà nước Nga, điều bị cấm ở các khu vực khác của Moldova, nơi đa số dân tộc là người Rumani và quyết tâm gia nhập Liên minh châu Âu.
Sự kiện xảy ra ở Ukraine, nơi nhiều người dân Gagauzia muốn Nga chiến thắng, đã làm leo thang sự căng thẳng lâu đời giữa khu vực này và chính phủ trung ương tại Chisinau. Không ai mong đợi rằng những căng thẳng này sẽ trở nên bạo lực, nhưng chúng đã biến một vùng đất với dân số thưa thớt, không tiếp giáp biển và nhiều vườn nho cũ kỹ trở thành một địa điểm quan trọng trong âm mưu quốc tế.
Khi Gagauzia tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý vào năm 2014 – bất hợp pháp theo luật pháp của chính phủ trung ương – hơn 98% số người bỏ phiếu ủng hộ gia nhập khối thương mại do Moskva lãnh đạo thay vì Liên minh châu Âu. Ngày hôm nay, mối quan hệ suy yếu khi Yevgenia Gutsul, một người được ông Shor tài trợ, giành chiến thắng trong cuộc bầu cử khu vực để trở thành “bashkan” hoặc thống đốc của Gagauzia. Chiến thắng bất ngờ này đã theo sau những lời hứa từ ông Shor đầu tư 500 triệu USD vào vùng lãnh thổ này và biến nó thành một “đất của giấc mơ”.
Chính phủ Hoa Kỳ vào năm ngoái đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với ông Shor và vợ, một ngôi sao pop Nga. Nước này cáo buộc ông đã làm việc với “các tổ chức đặt trụ sở tại Moskva” để phá hoại nỗ lực của Moldova gia nhập Liên minh châu Âu và tham gia vào “chiến dịch ảnh hưởng độc hại liên tục” thay mặt cho Nga.
Ngoại giao quốc tế đã tránh việc tham dự lễ nhậm chức của bà Gutsul vào tháng 7, nhưng Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã chào đón ông ấy. Bà Gutsul đã từ chối phỏng vấn.
Ngay sau khi nhậm chức, bà Gutsul tuyên bố ưu tiên đầu tiên của bà là “khôi phục quan hệ thân thiện với Nga.” “Điều này rất quan trọng đối với Gagauzia,” bà nói. “Chúng tôi có thể nói rằng, chúng tôi là một đảng ủng hộ Nga.”
Bà thêm rằng bà đã có cuộc đàm phán với Leonid Slutsky, một thành viên cánh hữu cực của Quốc hội Nga bị trừng phạt bởi Hoa Kỳ, về việc mở một văn phòng đại diện tại Moskva, một cuộc đẩy vào chính sách đối ngoại vượt ra ngoài phạm vi tự trị địa phương của Gagauzia.
Đảng Shor chỉ có 5 ghế trong Quốc hội Moldova có 101 thành viên, so với hơn 60 ghế do đảng của bà Sandu nắm giữ. (Trước khi ông Shor chạy đến Israel vào năm 2019 để tránh một án tù về tội lừa đảo và rửa tiền liên quan đến vụ trộm ngân hàng.)
Tuy nhiên, nhờ có tiền bạc và khả năng gây rối, đảng của ông đã trở thành công cụ đánh phá mạnh nhất của Nga vào sự chuyển đổi của Moldova về phía Tây.
Không thành công trong nỗ lực năm ngoái để lật đổ bà Sandu thông qua những cuộc biểu tình đường phố, đảng đã dồn năng lượng và tiền vào Gagauzia.
Việc ủng hộ Nga luôn là một cách tốt để giành phiếu ở Gagauzia, theo Alexandr Tarnavsky, một thành viên dân tộc Ukraina của Quốc hội khu vực. Ông nói vợ và mẹ ông đều cổ vũ cho Nga trong cuộc chiến với Ukraine.
Nhưng ông thêm rằng ông và gần như tất cả mọi người khác ở Gagauzia vẫn bàng hoàng trước cuộc chiến thắng của bà Gutsul, ông miêu tả đó là “không chỉ kỳ lạ mà còn rất buồn” – một dấu hiệu cho thấy “người bỏ phiếu muốn tin vào những câu chuyện cổ tích” của ông Shor và sẵn lòng “ủy thác tương lai của họ cho một tên tội phạm đã bị kết án.”
Những khoản tiền bà Gutsul tiêu vào chiến dịch bầu cử của mình dưới tư cách là ứng cử viên của Đảng Shor cho thấy bà đã chi 7 lần số tiền so với đối thủ chính, người đại diện của đảng xã hội.
Mihai Popsoi, phó chủ tịch của đảng cầm quyền ủng hộ phía Tây
Nguồn: https://www.nytimes.com/2023/09/24/world/europe/moldova-russia-ukraine-war.html
Bundles of cash arriving on flights from Russia via Armenia provided an early sign of mischief in a tiny Eastern European enclave. Then came a wave of noisy street demonstrations featuring destitute pensioners paid to chant for the removal of their country’s pro-Western president.
But events in that enclave, Gagauzia, in the Republic of Moldova, took their most bizarre turn this summer when — at an outdoor meeting of officials and journalists next to a statue of Lenin — a fugitive convicted criminal announced the members of a new regional government.
They were, the fugitive fraudster declared while speaking by video link from Israel, a “dream team.”
However, for the central government of Moldova, one of Europe’s poorest and most fragile nations, the drama unfolding in Gagauzia was more of a nightmare.
Less than a decade after Moldova’s financial system almost collapsed following the theft of nearly $1 billion from major banks, the architect of that catastrophe, the Israeli-born Moldovan businessman Ilan Shor, had somehow seized an entire region.
Worse still, lamented Moldova’s president, Maia Sandu, Mr. Shor, who was convicted in 2017 for his role in ransacking Moldova’s banking system, was working in the interests of Russia, meaning that Gagauzia had “fallen into the hands of pro-Russian criminal groups.”
But the enclave, with around 140,000 people, mostly members of a small Turkic community of Orthodox Christians, remained out of step with the rest of the country.
Comrat, Gagauzia’s capital, kept Soviet statues and street names honoring Soviet-era politicians and soldiers. Most residents watch Russian state television, prohibited in other parts of Moldova, which is predominantly ethnic Romanian and determined to join the European Union.
Now, the war next door in Ukraine, which many in Gagauzia want Russia to win, is intensifying longstanding frictions between the region and the central government in Chisinau. Nobody expects these to turn violent, but they are already turning a sparsely populated landlocked region of vineyards and ramshackle villages into a cockpit of international intrigue.
When Gagauzia organized a referendum in 2014 — illegally, according to the central government — more than 98 percent voted in support of joining a Moscow-led trade bloc over the European Union.
This summer, relations reached a new low when Yevgenia Gutsul, a previously unknown protégée of Mr. Shor’s, won a regional election to become the “bashkan,” or governor, of Gagauzia. Her surprise victory as a candidate for the Shor Party, a banned pro-Russian outfit financed by the fugitive millionaire, followed promises by Mr. Shor to invest $500 million in the region and turn it into a “land of dreams.”
The United States last year placed sanctions on Mr. Shor and his Russian pop-star wife. It accused him of working with “Moscow-based entities” to undermine Moldova’s efforts to join the European Union and engaging in “persistent malign influence campaigns” on behalf of Russia.
Foreign diplomats stayed away from Ms. Gutsul’s inauguration, in July, but Russia and Turkey have since embraced her. She declined to be interviewed.
Soon after taking office, Ms. Gutsul declared that her first priority was to “renew our friendly relations with the Russian Federation.”
“This is very important for Gagauzia,” she said. “We are, so to speak, a pro-Russian party.”
She added that she had held talks with Leonid Slutsky, a far-right member of the Russian Parliament under sanction by the United States, about opening a representative office in Moscow, a push into foreign policy that would go far beyond the limits of Gagauzia’s local autonomy.
The Shor Party has only five seats in Moldova’s 101-member Parliament, compared with more than 60 held by Ms. Sandu’s party. (It had six before Mr. Shor decamped to Israel in 2019 to avoid a prison sentence for fraud and money laundering relating to the bank heist.)
But, because of its deep pockets and flair for mischief-making, the party has emerged as Russia’s most potent battering ram against Moldova’s shift toward the West.
Frustrated in its efforts last year to unseat Ms. Sandu through street protests, the party has turned its energy and money toward Gagauzia.
Expressing support for Russia has always been a good way to win votes in Gagauzia, according to Alexandr Tarnavsky, an ethnic Ukrainian member of the regional Parliament. He said his wife and his mother were both cheering for Russia in its war against Ukraine.
But he added that he and nearly everyone else in Gagauzia were still stunned by Ms. Gutsul’s election victory, which he described as “not just strange, but very sad” — a sign that “voters want to believe in fairy tales” told by Mr. Shor and are ready to “entrust their future to a convicted criminal.”
Ms. Gutsul’s officially declared spending on her election campaign as the Shor Party’s candidate shows that she spent seven times the amount of her main rival, a socialist.
Mihai Popsoi, the deputy chairman of Moldova’s pro-Western governing party, said he believed that the real amount was 10 times that. “Shor’s party is a fringe group,” he said, “but it has lots of money.”
It is unclear how much of the many millions of dollars that Mr. Shor stole he has managed to hold onto. He also has wealth generated by the business empire built by his father, a legitimate businessman.
But security officials believe that much of the money Mr. Shor has used to finance his political activities in Moldova — including Ms. Gutsul’s election campaign — originated in Russia, claiming that they have identified around 20 million euros, or $21 million, in transfers from Russia to entities he controls between June 2022 and this past July.
Part of this, they say, was ferried in by “mules” on flights between Moscow and Moldova, often via Armenia. (Mr. Shor for a time controlled Air Moldova, the country’s now-insolvent national carrier.)
The flow of funds came to light, intelligence officials who requested anonymity said, when customs officers at the Chisinau airport noticed a sudden increase in the number of passengers arriving from Russia via third countries carrying bundles of cash with just under 10,000 euros, the limit beyond which money has to be declared and explained. They also uncovered hundreds of prepaid debit cards issued by a bank in Dubai, in the United Arab Emirates, and large transfers from Russia to Moldova through an informal network.
Mr. Tarnavsky said that he did not know the origin of the money used to support Ms. Gutsul’s election campaign, but added that Mr. Shor “is not a philanthropist,” so it was unlikely that he used his own cash to fund road or other projects that she had promised.
These include “Gagauzland,” a theme park celebrating Gagauz culture that is supposed to open next year near Comrat.
But Ms. Gutsul struggled for weeks to get the regional Parliament to approve her new government team, as required by law. The original lineup, announced by Mr. Shor in July, had to be revised multiple times to remove people from outside the region whose only qualification was loyalty to the fugitive millionaire before legislators voted to endorse it on Wednesday.
In signs of a rift in the pro-Russia camp, the socialist party, which also supports calls for closer ties to Russia but resents Mr. Shor for stealing its voters, voted against the new team. “The election was stolen by a crook we don’t want or need,” said Piotr Fazli, a painter and socialist member of the regional Parliament.
Marina Tauber, a member of the national Parliament for Mr. Shor’s banned party and its main leader inside Moldova since Mr. Shor fled to Israel, denied that Russia had provided money, noting that Mr. Shor had been barred from entering Russia since 2015.
“We have never represented Russia. Or the European Union or America. We are a pro-Moldovan team,” Ms. Tauber said, adding that the money used to finance projects in Gagauzia was “investments by Ilan Shor, his friends and partners.” She declined to name them.
Vladislav Kulminski, a former government official who has closely followed events in Gagauzia for years, said Mr. Shor “doesn’t give a damn about Russia’s geopolitical position” or the future of the autonomous region, “but cares a lot about not going to jail.”
Gagauzia, he added, is “just an instrument.”
[ad_2]
