Gà bị rù là biểu hiện điển hình của bệnh có tên là Newcastle, một bệnh truyền nhiễm có trên gia cầm nuôi và gia cầm hoang dã. Cho tới thời điểm hiện tại, bệnh Newcastle vẫn tồn tại trên toàn thế giới. Mỗi năm, bệnh cướp đi sinh mạng của hàng triệu con gà, khiến nhiều trang trại phải tiêu hủy gà bệnh. Chợ Tốt sẽ mang đến cho người chăn nuôi gà những thông tin liên quan đến bệnh qua bài viết dưới đây.
Nguyên nhân gây bệnh gà bị rù
Bệnh gà bị rù có tên gọi quốc tế là bệnh Newcastle (Newcastle Disease – ND). Đây là một trong những bệnh nguy hiểm và có thể gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho ngành chăn nuôi gia cầm. Bệnh do virus Newcastle (Newcastle Disease virus: NDV) tấn công vào hệ hô hấp và tiêu hóa của gà. Virus gây bệnh còn được biết đến với tên Avian Paramyxovirus type 1 gây ra.
Avian Paramyxovirus type 1 có khả năng gây bệnh trên 240 giống gia cầm khác nhau, trong đó có cả các loài thủy cầm. Con đường lây truyền bệnh dễ dàng và đa dạng.
Phân loại ban đầu của các chủng virus gây bệnh gà rù chia thành 4 nhóm độc lực là:
- Độc lực cao hướng thần kinh (neurotropic velogenic)
- Độc lực cao hướng cơ quan nội tạng (viscerotropic velogenic)
- Độc lực trung bình (Mesogenic)
- Độc lực nhẹ (Lentogenic)
Trong đó, 3 nhóm độc lực là cao và trung bình được gọi chung là virus Newcastle độc lực (vNDV).
Con đường lây nhiễm bệnh gà bị rù trong đàn
Các nhóm độc lực cao vNDV là nhóm gây bệnh phổ biến trên gia cầm ở các nước châu Á, châu Phi, một số quốc gia Bắc và Nam Mỹ. Vật chủ mang mầm bệnh có thể lây nhiễm sang cá thể gà khỏe mạnh qua những con đường lây nhiễm đa dạng như:
- Nguồn ban đầu của bệnh gà bị rù lây từ các loài động vật hoang dã như chim gà bị nhiễm bệnh.
- Những cá thể gà nhiễm bệnh thải virus ra ngoài không khí qua đường hô hấp như hít thở, hắt hơi, giọt bắn khi vẩy mỏ.
- Virus có nhiều trong phân thải, chất độn chuồng.
- Dụng cụ ăn uống, chuồng trại, thức ăn, nước uống cũng là con đường lây bệnh gián tiếp lý tưởng.
- Người đi từ vùng dịch về có thể mang virus gây bệnh cho gà.
Biểu hiện bên ngoài của gà bị rù
Biểu hiện bên ngoài của bệnh tùy vào mức độ nhiễm bệnh, nhóm độc lực của virus, tuổi đời, sức khỏe miễn dịch của đàn gà. Thời kỳ ủ bệnh của gà thường mất từ 2 – 15 ngày. Theo quá trình quan sát, thời gian ủ bệnh phổ biến nhất từ 5 – 6 ngày.
Tại nước ta, bệnh phát triển mạnh mẽ trong mùa đông và giai đoạn chuyển mùa từ đông sang xuân. Đây là thời điểm nhiệt độ trong năm thấp nhất, kết hợp với độ ẩm không khí giao mùa cao là điều kiện thuận lợi để bệnh lan rộng.
Khi gà nhiễm bệnh ở thể độc lực nhẹ sẽ có các triệu chứng thường thấy là:
- Một số triệu chứng lâm sàng của hô hấp như hắt hơi, khó thở, chảy nước mũi, ho.
- Đầu, cổ, mắt gà sưng phù.
- Gà bị tiêu chảy, phân có màu trắng hoặc trắng xanh.
- Gà bị rù bỏ ăn, giảm ăn, mệt mỏi, lười vận động.
Khi gà nhiễm bệnh ở thể độc lực cao, bên cạnh các triệu chứng trên, gà sẽ có những biểu hiện nguy hiểm hơn như:
- Suy nhược thần kinh: gà run rẩy, đi đứng không vững, không xác định được phương hướng, quay tròn, sã cánh, gà hay mổ lung tung, đầu và cổ ngoẹo về một phía. Sau khi nặng hơn gà bị liệt chân, liệt toàn thân.
- Suy nhược cơ quan: gà mái giảm đẻ, trứng đẻ ra non, vỏ mỏng, màu sắc khác lạ, có chứa dịch nhờn, dễ vỡ.
- Gà bị bệnh nặng dẫn đến tử vong có triệu trứng ở trên hoặc tử vong không triệu chứng.
Bệnh tích bên trong của gà bị rù
Khi giải phẫu cơ thể gà bị rù sẽ thấy những hiện tượng sau:
- Túi khí là các màng mỏng được tạo thành từ thành các phế quản chính và phế quản nhánh phình ra bị viêm nặng, thành túi dày và đục.
- Khí quản bị xuất huyết và viêm.
- Dạ dày tuyến, hạch manh tràng, ruột có các ổ hoại tử.
- Dạ dày tuyến kèm theo cả hiện tượng xuất huyết, tập trung nhiều ở lỗ đổ ra của tuyến tiêu hóa.
- Ống dẫn trứng gà bị phù, xuất huyết hoặc tiêu giảm.
- Gà mẹ lây bệnh cho gà con thông qua quá trình đẻ, ấp trứng và nuôi con.
Hậu quả khi gà bị rù
Bệnh gà bị rù là một loại bệnh truyền nhiễm có tốc độ lây nhiễm trong đàn cao và có thể đạt tới 100% nhiễm bệnh. Khi gà đã phát bệnh, diễn biến của bệnh nhanh, nguy hiểm và tỷ lệ tử vong ở gà cao. Gà nhiễm vNDV có thể chạm ngưỡng tử vong 100% ở đàn gà nhỏ.
Với gà đẻ trứng, sản lượng trứng giảm đi rõ rệt trong quá trình nhiễm bệnh và đang hồi phục. Chất lượng trứng đi xuống với những biểu hiện như hình dạng thay đổi, trứng non, màu lạ, bề mặt vỏ sần, vỏ dễ vỡ.
Khi gà nuôi được chữa trị khỏi vẫn sẽ có những di chứng đi kèm như trọng lượng gà nhẹ, mắt phù nề có thể dẫn tới mù vĩnh viễn. Gà lờ đờ, không được nhanh nhẹn như bình thường.
Điều trị bệnh gà rù
Gà bị rù phải làm sao để ngăn chặn lây lan tốt nhất? Hiện nay, bệnh gà rù chưa có vacxin điều trị cho gà nhiễm bệnh. Do vậy, công tác phòng bệnh được thực hiện phổ biến hơn cả.
Khi người chủ trang trại nhận thấy gà của mình có những dấu hiệu bị bệnh gà rù cần báo ngay đến cơ quan thú y địa phương để có biện pháp xử lý phù hợp. Tiến hành tách riêng những cá thể gà nhiễm bệnh sang khu vực càng xa đàn càng tốt. Theo dõi và chăm sóc đàn gà nhiễm bệnh và đàn gà con khỏe mạnh để kịp thời có biện pháp xử lý nếu quy mô bệnh tăng lên.
Chủ trang trại có thể thực hiện chẩn đoán nhóm độc lực mà gà của mình bị nhiễm thông qua mẫu phân lập từ mô hầu họng hoặc âm đạo của gà bệnh. Virus được cấy vào cấy vào trứng gà có phôi SPF (Specific Pathogen Free – Không chứa tác nhân gây bệnh đặc biệt) từ 9 đến 11 ngày tuổi.
Bằng cách này, chủ trang trại có thể có biện pháp tiêu hủy nếu nhiễm độc lực mạnh để tránh lan rộng hoặc nếu gà nhiễm độc lực nhẹ sẽ có cách chữa trị gà bị rù, theo dõi, chăm sóc thích hợp. Với những cá thể gà nhỏ, dưới 20 ngày tuổi nhiễm bệnh nhưng chưa tiêm vacxin thì nên tiêu hủy để tránh phát triển thành đại dịch.
Biện pháp phòng tránh bệnh gà rù hiệu quả
Sử dụng vacxin phòng bệnh gà rù
Gà con bị rù cho uống thuốc gì để phòng bệnh? Trên thế giới và Việt Nam hiện nay chủ yếu sử dụng vacxin để phòng bệnh Newcastle. Vacxin được sử dụng cho gà ở những độ tuổi sau:
- Gà từ 3 – 4 ngày tuổi có thể nhỏ mắt, mũi, miệng vacxin Lasota hoặc ND-IB lần 1. Liều lượng theo sự hướng dẫn của bác sĩ thú y hoặc nhà sản xuất.
- Gà từ 18 – 24 ngày tuổi cho uống Lasota hoặc ND-IB theo liều lượng được khuyến nghị.
- Gà từ 35 – 38 ngày tuổi sử dụng vaxin Newcastle H1 hoặc Clone 45.
- Gà đạt 90 ngày tuổi và khoảng 2 tuần trước khi đẻ trứng cần tiêm lại vaxin Newcastle H1 hoặc Clone 45.
Thiết kế chuồng trại cho gà
Chuồng trại là vật thể có khả năng ủ và truyền mầm bệnh cao. Do vậy, để tránh gà bị rù, công tác vệ sinh chuồng trại vô cùng quan trọng. Mỗi khi kết thúc một đàn hoặc xử lý xong đàn nhiễm bệnh, người chăn nuôi cần thực hiện các hoạt động sau:
- Dọn sạch phân, rác thải, chất độn của đàn cũ.
- Rửa sạch bề mặt nền, tường chuồng trại bằng nước sạch.
- Dùng xà phòng cọ rửa bề mặt và rửa sạch bằng nước.
- Phun thuốc khử khuẩn toàn bộ bề mặt chuồng và khu vực xung quanh.
- Để chuồng nghỉ trong vòng 2 tuần trước khi thả đàn mới.
Bên cạnh đó, chuồng nên được thiết kế theo hướng thông thoáng, mát mẻ mùa hè, ấm áp mùa đông. Vào mùa đông nên có cửa, phông bạt để che kín gió lùa hoặc thắp điện cấp nhiệt nếu nhiệt độ quá thấp.
Thức ăn, nước uống và dụng cụ ăn uống cho gà
Thức ăn cho gà cần đảm bảo đủ và cân bằng dinh dưỡng. Có chế độ ăn phù hợp sẽ giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh, đủ dưỡng chất để phát triển cơ thể toàn diện. Thức ăn nên cho lượng vừa đủ ở mỗi bữa, tránh lưu cứu trong thời gian dài, tạo cơ hội cho chim, chuột hoang dã, nấm, vi khuẩn tấn công.
Nước uống cho gà có thể bổ sung vitamin cần thiết và được thay thường xuyên. Dụng cụ ăn uống nên được cọ rửa mỗi ngày và sát khuẩn định kỳ.
Chợ Tốt đã mang tới những thông tin chi tiết gà bị rù là bệnh gì, nguyên nhân gây bệnh, biểu hiện bên ngoài, bệnh tích bên trong, con đường lây nhiễm, cách điều trị và biện pháp phòng tránh. Mong rằng qua bài viết, chủ trang trại sẽ có kiến thức sâu hơn về bệnh Newcastle. Hãy tiếp tục theo dõi Chợ Tốt để biết thêm nhiều bệnh xuất hiện trên gà và thực hiện mua bán gà cảnh, gà giống chất lượng.
